Aς ευχηθούμε ότι το 2024 θα κάνει τα ΟΝΕΙΡΑ όλου του κόσμου ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ και θα σκορπίσει ΕΥΤΥΧΙΑ και ΥΓΕΙΑ !!!

Η Ιστορία των Κρυονερίων

Κρυονέρια, ορεινό χωριό που βρίσκεται στα 1.170 μ. της βορειοδυτικής πλαγιάς του Φτερόπυργου συνέχεια του όρους Τσεκούρα. Έχει έκταση 23.669 στρέμματα. Συνορεύει βόρεια με την Κλεπά, νότια με την Άνω Χώρα και Κάτω Χώρα, ανατολικά με Ελατόβρυση και δυτικά με Περδικόβρυση και Αμπελακιώτισσα. Τα Κρυονέρια βρίσκονται ανάμεσα σε δυο χειμάρρους. Στα δυτικά είναι ο Κρυονερίτικος Κάκαβος, που πηγάζει από τις πλαγιές του Τσεκούρα και αφού δεχθεί ένα πλέγμα μικροχειμάρρων χύνεται στον Εύηνο κοντά στην Περδικόβρυση. Βορειοανατολικά βρίσκεται το Καστελόρεμα, που σχηματίζεται από ένα πλέγμα χειμάρρων που ξεκινούν από τις πλαγιές του Φτερόπυργου και αφού ενωθούν στο Καστέλι χύνονται στον Εύηνο.

 

Το χωριό Κρυονέρια της Ορεινής Ναυπακτίας πέρα από την φυσική ομορφιά έχει μακρόχρονη και πλούσια ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά. Τα Κρυονέρια σύμφωνα με μαρτυρίες και ευρήματα δείχνουν ότι η κατοίκησή του είναι συνεχής και αδιάκοπη για περισσότερο από 600 χρόνια.

Το χωριό το συναντάμε με τις εξής ονομασίες, Κοτλίστα, Κομπαλίστα, Κοτιλίτζα, Κουτουλίτζιο, Κουτιλίστα, Κουτουλίστια, Κουκουλίστα, Κρυονέρια. Φαίνεται όμως ότι αρχικά λεγόταν Κοτ(ι)λίστα – Κοτιλίτζα. Ο Θ. Παπαδογεωργόπουλος (Στα Καραούλια και στα Λημέρια της Βοϊτσάς) αναφέρει δύο ετυμολογικές εκδοχές. Κουτοί + ληστές (χαζοληστές) και Κότες + ληστές (ληστές ορνίθων). Κατά τον Χαρ. Χαραλαμπόπουλο  προέρχεται, μάλλον, από Κούτελος – Κουτλίτσας, που παράγεται από το κουτουλώ (κτυπώ με το κεφάλι) ή το κούτουλο-κούτελο-κότυλο κούτλας (μαγειρικό σκεύος) πβ το ηπειρ. Προσηγ. Γκουτουλιά, η =κατωφέρεια. Τούτο προσιδιάζει με τη θέση του χωριού, που είναι σε απότομη πλαγιά (γκούντλος = κατρακύλα).

Σε αναλυτικό Οθωμανικό Φορολογικό Κατάστιχο ΜΜ10 (1454-1455), το οποίο φυλάσσεται στα Πρωθυπουργικά Οθωμανικά Αρχεία της Κωνσταντινούπολης και αριθμεί 466 σελίδες διαστάσεων  11Χ29, γίνεται εκτενής αναφορά στα οικονομικά και δημογραφικά  δεδομένα των Κραβάρων. Ο Καζάς των Κραβάρων είχε 63 χωριά με 2.227 οικογένειες. Στο κατάστιχο αναγράφεται ότι ένα από τα χωριά των Κραβάρων ήταν και τα Κρυονέρια όπου αναφέρονται ως Kotliste (Κοτλίστε) και βρίσκονται σε αυτό, 13 ‘hane’/‘σπίτια’, 2 mücerred’ (δηλαδή άγαμους ενήλικους άνδρες)  και 1 bive (χήρα). Με την ίδια ονομασία αναφέρονται και στα κατάστιχα του 1466 με 17 νοικοκυριά, 4 άγαμους και 2 χήρες. Ενώ στα κατάστιχα του 1550 αναφέρονται ως Kobalista (Κομπαλίστα) με 36 νοικοκυριά και 2 χήρες.

Στον κώδικα προσθέσεων του Μοναστηριού του Καταφυγίου Θέρμου που χρονολογείται περί το 1650 υπάρχει η καταχώρηση: «…χωρίον κουτλήςτα μηχαηλ, θεοδόρου, θεοδόρου…»

Στο βιβλίο του ο Φιλέλληνας Γάλλος γιατρός, διπλωμάτης και ιστορικός (Φραγκίσκος Πουκεβίλ) F.C.H.L. Pouqueville «Voyage de la Grece» γράφει ότι προεπαναστατικά (1801) το χωριό Kotilitza (Κοτιλίτζα)  είχε 40 οικογένειες.

 

Κείμενα και μαρτυρίες αποδεικνύουν ότι η περιοχή των Κρυονερίων κατοικείτο προγενέστερα των βυζαντινών χρόνων.

 

Το 1861 ο Γάλλος Αρχαιολόγος Bazin που επισκέφθηκε την περιοχή του μοναστηρίου Άγιος Δημήτριος μεταξύ άλλων γράφει «…οι μοναχοί βρίσκουν στα κτήματά τους φθαρμένα νομίσματα και άκομψα πήλινα αντικείμενα.

 

Ξέθαψαν μάλιστα και μια επιτύμβια στήλη πάνω στην οποία διαβάζουμε με έντονους χαρακτήρες το όνομα κάποιου Νικάνορα γιού του Πτολεμαίου. Μετά τον Νικάνορα ακολουθεί ο Γαλατείας. Ποία έννοια να δώσουμε σ΄αυτό το όνομα. Είναι μια επωνυμία Νικάνωρ ο Γαλάτης, που αντιστοιχεί σε κάποια εκστρατεία στη Μικρά Ασία ή σε κάποια κατορθώματα στο Γαλατικό πόλεμο. Ή μήπως ήταν κάποιος αδελφός του, του οποίου το όνομα γράφτηκε πάνω στη στήλη δίπλα σ΄αυτό του Νικάνορα; Αυτό δεν το γνωρίζουμε. Πολεμαίος, γνωστή μορφή Πτολεμαίος…..» 

 

Ανάλογα γράφει και ο Άγγλος Αρχαιολόγος Woodhouse που επισκέφτηκε το 1897 το μοναστήρι.

Κατά την Επανάσταση σε διάφορα έγραφα συναντάμε πολλές αναφορές στα Κρυονέρια. Παραθέτω τρείς ενδεικτικές περιπτώσεις όπου φαίνεται ότι οι κάτοικοι των Κρυονερίων συμμετείχαν ενεργά στον αγώνα για την απελευθέρωση.
 

Ο Ηγούμενος Δαμιανός γεννήθηκε στο χωριό Κουτουλίστια το 1770 από πατέρα Κουτουλιστιάνο και μητέρα από την Κλεπά (1734). Παντρεύεται την κόρη του Κουτουλιστιάνου Γιάννη Ζυγούρη. Το 1805 ιδρύει το μοναστήρι του Αγ. Δημητρίου. Ο Δαμιανός συμμετέχει ενεργά στην Φιλική Εταιρεία και στις διάφορες μάχες του μεγάλου απελευθερωτικού αγώνα και πεθαίνει στην ηρωική «Έξοδος του Μεσολογγίου».

 

4/9/1823. «….Τα Βλαχοχώρια ορίζουν ως οπλαρχηγό των Κραβάρων τον Ανδρίτσο Σαφάκα. Από τα Κουτουλίστα υπογράφουν: Παπαντώνης από Κουτουλίστια στρεχτός, Παπαδογιώργος στρεχτός, Παναγιώτης Πελέκης στρεχτός, Γιάννος Σφύτζος(?) (μάλλον Σφυρής) στρεχτός….» (Δ. Λουκόπουλος : Ανδρίτσος Σαφάκας 1931 σελ. 60)

 
Εκλογικό πρακτικό 19/5/1829. 

Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει το εκλογικό πρακτικό για τις εκλογές όπου έγιναν στις 19 Μαΐου 1829 στον Ι. Ναό του Αγίου Γεωργίου. Πέραν των ονομάτων αρχηγών των οικογενειών πληροφορούμαστε ότι οι «Εγκάτοικοι» το 1829 είναι φαμελιές 58 και 7 χήρες, συνολικά 65 νοικοκυριά. Ο υποψήφιος Δ. Παπαδογιάννος ταυτίζεται με τον Δ. Γιαννόπουλο, ο Χ. Δανιάς με τον Χ. Παπαδόπουλο και άγνωστο με ποιόν Παναγιώτη ταυτίζεται ο Π. Χριστόπουλος.

Τα Κρυονέρια είναι από τα ωραιότερα χωριά της Ορεινής Ναυπακτίας, «μικρή Ελβετία» όπως αρέσκονται να το αποκαλούν οι κάτοικοί του. Ένας μικρός καταπράσινος παράδεισος που συνδυάζει την φύση με τον πολιτισμό, εντυπωσιάζοντας τον επισκέπτη με την ομορφιά, την γραφικότητα και πολυτέλειά του.

 

Το πλούσιο Λαογραφικό Μουσείο Κρυονερίων διαφυλάσσει και προβάλει την πολιτιστική κληρονομιά των Κρυονερίων. Η καινούργια πολυτελέστατη ξενοδοχειακή μονάδα omalia village προσφέρει πληθώρα ανέσεων και δραστηριοτήτων στους επισκέπτες,   

 

Το ελατοσκέπαστο χωριό Κρυονέρια είναι ο ιδανικός τόπος να περάσει κάποιος τις διακοπές του όποια εποχή του χρόνου και εάν επιλέξει.

 

 

ΣΗΜ.: Ολόκληρο το πρακτικό με τα ονόματα των υποψηφίων και των ψηφισάντων, απογραφές πληθυσμού από το 1454-2011, περισσότερες ιστορικές πληροφορίες και πλούσιο φωτογραφικό υλικό για τα Κρυονέρια μπορείτε να τα δείτε στο www.odamianos.blogspot.gr «e-ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΚΡΥΟΝΕΡΙΩΝ»

 

                                                                                               ΧΡΗΣΤΟΣ ΑΔΑΜΟΠΟΥΛΟΣ <adamochrist@yahoo.gr>

                                                 Ο Κρυονερίτης Ηγούμενος Δαμιανός

Συγγραφέας: Γ. Π. Καραθανάσης
Έτος κυκλοφορίας: 1987
Σελίδες: 80


Προλογικό Σημείωμα

Μεγάλος είναι ο αριθμός των αγωνιστών που έλαβαν μέρος στον ξεσηκωμό του 1821.
Απ’ αυτούς πολλοί είναι οι γνωστοί που έμειναν στο πέρασμα του χρόνου.
Αρκετοί σηκώθηκαν προσωρινά από την αφάνεια μα σύντομα ξεχάστηκαν. Οι περισσότεροι όμως παραμένουν άγνωστοι και σήμερα ακόμα.
Σποραδικά η νεώτερη ιστορική έρευνα, που τα τελευταία χρόνια δείχνει μεγαλύτερο ενδιαφέρον, φέρνει μερικούς στη δημοσιότητα και συμπληρώνει τον ατέλειωτο κατάλογο.
Ένας από τους ξεχασμένους αυτούς αγωνιστές είναι και ο Κρυονερίτης Ηγούμενος Δαμιανός. Ούτε μια θέση δεν βρήκε στις χιλιάδες των φακέλλων που είναι στο Τμήμα Χειρογράφων της Εθνικής Βιβλιοθήκης.
Αξιόλογη αδημοσίευτη αλληλογραφία, που σ' αυτή κυρίως στηριζόμαστε, γύρω στ' όνομα του και το μοναστήρι που έκτισε βρίσκεται σκορπισμένη στους διάφορους φακέλλους των Γενικών Αρχείων του Κράτους.
Αραιά συναντιέται τ' όνομά του σε διάφορα κείμενα και με λίγες μόνον λέξεις. Ανασηκώθηκαν βέβαια τα τελευταία χρόνια μερικές πλευρές της ανήσυχης ζωής του από τον Ι. Δ. Καλλιαμβάκο, Φ. Πολίτη, Κ. Σ. Κώνστα, που θα σημειωθούν πιο κάτω στα σχετικά τμήματα της εργασίας αυτής, πλην όμως η προβολή του έργου του δεν ολοκληρώθηκε ακόμα.
Η περίπτωση του Δαμιανού, που θα μας απασχολήσει στη συνέχεια, είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Συγκεντρώνει το δυναμισμό του υποδούλου που ενεργεί με φρόνηση και αποφασιστικότητα στο ύπουλο και εχθρικό περιβάλλον της εποχής του. Διαλέγει το στόχο, κινείται μεθοδικά την κατάλληλη στιγμή και ρίχνεται σ' αυτόν αποφασισμένος να πετύχει. Μια εκπληκτική πορεία μας δείχνει ή ζωή του.
Ξεκινάει σαν άγνωστος τσοπάνος, γίνεται καλόγηρος, χτίζει ένα καινούργιο μοναστήρι, του δημιουργεί μια σημαντική περιουσία, συμμετέχει ενεργά στη Φιλική Εταιρία και στις διάφορες μάχες του μεγάλου απελευθερωτικού αγώνα και σβύνει την επομένη της εξόδου στο πεσμένο Μεσολόγγι.
Αυτό μας έσπρωξε σε πολύχρονες αναζητήσεις σχετικών στοιχείων στα Γενικά Αρχεία του Κράτους και σ' άλλες πηγές, μιας και τυχαίνει να κρατούν οι ρίζες μας από τα ίδιο χωριό, με σκοπό τα στοιχεία αυτά να εκτεθούν αναλυτικά με την ευκαιρία των 150 χρόνων από το θάνατο του (12.4.1826), δεδομένου ότι περιληπτική παρουσίαση μέρους αυτών έγινε στο περιοδικό «ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΣ» (1975, σελ. 263 - 270).
Η μη πραγματοποίηση του αρχικού σκοπού και η εν τω μεταξύ ανεύρεση και άλλων στοιχείων μας οδήγησε στην παρούσα εργασία, η οποία πιστεύουμε να προβάλλει στις πραγματικές τους διαστάσεις τη μορφή και το έργο του Ηγουμένου Δαμιανού.

                                                Το Μοναστήρι του Αγίου Δημητρίου.

Το μοναστήρι του Αγίου Δημητρίου, παρά τη σύντομη ζωή του, συνδέθηκε στενά με τον ιδρυτή του Δαμιανό και το χωριό. Συνέβαλε πολύ στην προετοιμασία της Επαναστάσεως των Κραβάρων το 1821 και έδωσε αξιόλογη βοήθεια στα διερχόμενα σώματα και τοπικά στρατόπεδα.Δέχτηκε πολλούς κατατρεγμένους κατοίκους της περιοχής προ και κατά την διάρκεια της επαναστατικής περιόδου και έκανε αισθητή την παρουσία του σε πολλές περιστάσεις.Επί πλέον όμως με το μοναστήρι συνδέονται και αρκετά άγνωστα μέχρι τώρα στοιχεία και γεγονότα που έχουν σχέση με τους κατοίκους και τη ζωή του τότε χωριού.

Κάπως παράξενο φαίνεται το ξεκίνημα του. Μία νύχτα του 1805 ο Κρυονερίτης Δημήτρης Τσουνόπουλος ονειρεύτηκε μία ιερή εικόνα σε ένα μέρος πλησίον του χωρίου Κρυονέρια και ότι υποχρεούται από τον Άγιο Δημήτριο να του ανεγείρει εκεί ναό στον οποίον και να αφιερωθεί οικογενειακώς.Ξύπνησε, πήγε στον ορισμένο τόπο, έσκαψε. Το εικόνισμα ήταν θαμμένο εκεί. Έτρεξε σε όλο το χωριό. Είπε το περιστατικό, διαλάλησε το όνειρο του. Άλλοι τον πίστεψαν, άλλοι όχι. Προθυμία όμως δεν έδειχνε κανείς να δώσει γρόσια για εκκλησιά καινούργια. Όποιος είχε μετρητό παρά τον εφύλαγε. Του κάκου δερνόταν ο Τσουνόπουλος.Ο πρώτος δισταγμός των χωριανών του δεν τον αποθάρρυνε. Ο Τσουνόπουλος, όπως έδειξε αργότερα, δεν ήταν άνθρωπος που απογοητεύεται αμέσως.Αποφασισμένος να ικανοποιήσει τον Άγιο πήρε μια τολμηρή αλλά και σκόπιμη απόφαση. Πήγε στα Γιάννενα, είπε το περιστατικό στον Αλή Πασά, στη δικαιοδοσία του οποίου υπαγόταν η περιοχή, και ζήτησε την άδεια του για να κάνει έρανο και να κτίσει το μοναστήρι.Ο Αλής, που ενδιαφερόταν να έχει φίλους στα Κράβαρα για δικούς του σκοπούς, δεν έχασε την ευκαιρία και αμέσως έβγαλε μπουγιουρδί «... προς απαντάς τους επαρχιώτας Κραβάρων διά να τον συνδράμωσιν εξ άπαντος διά την ανέγερσιν και αποκατάστασιν του μοναστηρίου καθ' ό απεκαλύφθη εις τον επονομασθέντα Δαμιανόν...».Η απόφαση του Δαμιανού για το ταξίδι φαίνεται να μην έγινε μόνο με δική του σκέψη. Ο Δαμιανός είχε στενή φιλία με τους Καναβαίους της Λομποπινάς που μπροστά από το 1800 έγιναν κοτσαμπάσηδες της περιοχής και ανέκαθεν βρίσκονταν σε καλές σχέσεις με τον Αλή Πασά και εξυπηρετούσαν τα συμφέροντα του στην Ορεινή Ναυπακτία.Γνωρίζοντας τις μεθόδους του αλλά και τους πιθανούς κινδύνους από το αυθαίρετο κτίσιμο του μοναστηρίου δεν αποκλείεται, γιατί αρκετά στοιχεία δεν υπάρχουν, να υπέδειξαν στο Δαμιανό πως έπρεπε να ενεργήσει. Αλλά και η πρόθυμη χορήγηση της αδείας από τον Αλή δεν φαίνεται να μην έχει σχέση με μια ανέξοδη εξυπηρέτηση των φίλων του, των Καναβαίων.Με την άδεια στο χέρι ο Δαμιανός γύρισε πάλι στο χωριό του. Άρχισε τις περιοδείες και τους εράνους στα γύρω χωριά, γρήγορα συγκέντρωσε αρκετά χρήματα και έκτισε το μοναστήρι στο μέρος που βρήκε την εικόνα που ήταν και πατρικό του χωράφι.

Από έγγραφα στοιχεία και την κτητορική πλάκα που βρίσκεται πάνω από τη μεσημβρινή πόρτα του, φαίνεται ότι το μοναστήρι κτίστηκε το 1805. Η κτητορική πλάκα έχει στο κέντρο ανάγλυφο το σχήμα του σταυρού, στο πάνω μέρος τη χρονολογία 1805 και στο κάτω δύο κυπαρίσσια στηριγμένα σε κύκλους που βρίσκονται δεξιά και αριστερά της βάσης του σταυρού.Μετά το κτίσιμο του μοναστηριού ο Δαμιανός φαίνεται να παρουσιάστηκε στο Δεσπότη, να του ανάφερε τη δουλειά που έκαμε και την πρόθεση του να καλογερέψει και να του ζήτησε να τον κάμει ηγούμενο του νέου μοναστηριού για να συνεχίσει το έργο του.Τότε άλλαξε και το όνομα του από Δημήτρης σε Δαμιανός. Ανεξάρτητα από ποια πλευρά μπορεί κανείς να κρίνει το ξεκίνημα του Δαμιανού για το κτίσιμο του μοναστηριού (όνειρο, πίστη, σκοπιμότητα κλπ.) τα γεγονότα που επακολούθησαν με την παραχώρηση της περιουσίας του, την εκμετάλλευση της προς όφελος του μοναστηριού, το μεγάλωμα της, τη μετέπειτα εθνική δράση του Δαμιανού κλπ. ανταποκρίθηκαν και προς τις θρησκευτικές και τις εθνικές επιδιώξεις της τότε εποχής και δικαίωσαν τον ιδρυτή τουΤο μοναστήρι βρίσκεται στην τοποθεσία «Σέλπερη» νοτίως των Κρυονερίων σε απόσταση μιας ώρας δρόμου από το χωριό. Είναι στη μέση περίπου της πλαγιάς που λέγεται Αετοράχη σε μέρος κάπως ομαλό και με μικρή κλίση προς τα ανατολικά.Η τοποθεσία αυτή ανατολικά έχει περιορισμένες καλλιεργήσιμες εκτάσεις που σε μικρή απόσταση καταλήγουν σε απότομη πλαγιά. Το δυτικό της μέρος είναι αρκετά απότομο και σκεπασμένο με ελάτια. Η βόρεια πλευρά κατεβαίνει με μεγάλη κλίση, ισιάζει κοντά στο μοναστήρι και εν συνεχεία, σε μικρή απόσταση προς το νότιο μέρος, κατηφορίζει πάλι απότομα.Όλη η έκταση τριγύρω είναι σκεπασμένη με ελάτια. Ο παλιός δρόμος, γιατί το 1984 έγινε και νέος δασικός που ξεκινάει από την περιοχή της Λάλκας, σ' όλη τη διαδρομή περνάει μέσα σε πυκνά δάση, κατεβαίνει με συνεχείς στροφές από τη βόρεια πλευρά και συνεχίζει προς τη νότια.Μικρά μονοπάτια οδηγούν τόσο προς το ανατολικό όσο και προς το δυτικό μέρος. Σαν τοποθεσία παρουσιάζει υπέροχο θέαμα και βρίσκεται στο κέντρο σχεδόν της περιοχής που ορίζεται από τα χωριά Κρυονέρια, Ελατόβρυση, Άνω Χώρα και Αμπελακιώτισσα.Το Καθολικό βρίσκεται και σήμερα σε καλή κατάσταση. Έχει τέσσερις πόρτες (δύο στη νότια πλευρά, μία στη δυτική και μία στη βόρεια), δύο στενά παράθυρα και πέντε μικρούς φεγγίτες. Στην πέτρινη σκεπή του προεξέχει μικρός τρούλος με πέντε μικρούς στενόμακρους φεγγίτες στα πλάγια.Το εσωτερικό του έχει σχήμα καμάρας με υψωμένο κατά 20 περίπου πόντους το ιερό και περί το ένα μέτρο το δυτικό τμήμα που είναι ο νάρθηκας. Οι σωζόμενες εικόνες δεν είναι αξιόλογες τα δε παλιότερα λειτουργικά βιβλία έχουν εξαφανισθεί.Το αρχικό κτίριο του μοναστηριού είχε μια πόρτα στη νότια πλευρά, δύο παράθυρα και τρεις φεγγίτες. Το ιερό εξωτερικά έχει τριπλή σειρά τούβλων που προεξέχουν και σχηματίζουν ζώνες που σπάνε τη μονοτονία του τοίχου.

Οι διαστάσεις του κτιρίου αυτού είναι περίπου 6,40 μέτρα πλάτος, 12 μήκος και 4,40 ύψος.Το κτίριο αυτό κάηκε από τους Τούρκους το 1828 χωρίς όμως να πάθει σοβαρές ζημιές γιατί εκτός από το τέμπλο και την πόρτα που ήταν ξύλινα το άλλο κτίριο είναι πέτρινο. Οι καλόγεροι το επισκεύασαν μετά την απελευθέρωση και τότε πρόσθεσαν στο δυτικό τμήμα τους τοίχους που καλύπτουν το νάρθηκα και αυξήσανε τον αρχικό χώρο κατά 4,30 περίπου μέτρα.Στο πρόσθετο αυτό τμήμα είναι οι τρεις πόρτες και δύο φεγγίτες, πάνω δε από την πόρτα της δυτικής πλευράς υπήρχε και μικρή σκεπή που στηριζόταν σε τρεις πέτρες που προεξείχαν.Στα βόρεια του μοναστηριού σε απόσταση 25 περίπου μέτρων και σε ψηλότερο επίπεδο κατά 5 περίπου μέτρα βρίσκεται ακόμα σε καλή κατάσταση το μικρό εκκλησάκι του Αϊ-Λιά που είναι γνωστό και σαν «μετόχι» διαστάσεων περίπου 5,30 επί 4,2 μέτρων και ύψους 3.Όπως φαίνεται από εντοιχισμένη επιγραφή σε μελιστόπετρα που ξεχωρίζει στη βάση της μεσημβρινής πλευράς του τοίχου αυτό κτίστηκε το 1818. Από τις τέσσερις σειρές της επιγραφής αυτής των δύο καταστράφηκαν τα γράμματα.Δίπλα από το μετόχι αυτό, προς το μέρος του ιερού, βρισκόταν ο στύλος του Δαμιανού, που κτίστηκε το 1818 και σώζεται η βάση του διαστάσεων 2,5x2,5 μέτρων περίπου. Στα νοτιοδυτικά του μοναστηριού βρίσκονται τα ερείπια στενόμακρων κελιών που χρησίμευαν για κατοικία των καλόγερων και για την εξυπηρέτηση των προσκυνητών.Για τις άλλες ανάγκες του μοναστηριού (αποθήκες, σταύλοι) υπήρχαν άλλα κτίρια από τα οποία σώζεται ένα μόνον που κατοικούσε η οικογένεια του Δαμιανού. Στην απεριποίητη σήμερα κληματαριά, που βρίσκεται στη μεσημβρινή πλευρά, κρεμόταν μέχρι τα τελευταία χρόνια το παλιό του σήμαντρο.Η νοτιοανατολική πλευρά σε μεγάλη έκταση καλλιεργείταν όπως φαίνεται και τώρα με τα μεγάλα δέματα να συγκρατούν το χώμα και πολλά δένδρα κερασιές, καστανιές, κορομηλιές που βρίσκονται και τώρα στο χώρο αυτό. Βορειοανατολικά του ιερού του μοναστηριού και σε απόσταση δέκα περίπου μέτρων δίπλα στο σπίτι του Δαμιανού είναι η πέτρινη βρύση που έφερναν με κεραμιδοσωλήνες τα νερά της πηγής που βρίσκεται εκατό περίπου μέτρα ανατολικότερα.Μεταξύ της νότιας πλευράς του μοναστηριού, των κελιών και των αποθηκών και γύρω από την πλακόστρωτη αυλή βρίσκονταν πεζούλια για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών. Περί τα 150 περίπου μέτρα νότια του μοναστηριού ήταν ο χώρος που χρησίμευε για νεκροταφείο.

Μετά το θάνατο του Δαμιανού (1826) και την προχώρηση των Τούρκων στην Ορεινή Ναυπακτία ο Κιουταχής εκδικούμενος τον αείμνηστο μάρτυρα δήμευσε την περιουσία της Μονής και την παρέδωσε εις την εν Δερβέκιστα Μονή του Προδρόμου. Μόλις όμως διώχτηκαν οι Τούρκοι από τη Ναυπακτία το μοναστήρι ξαναπήρε τη διαχείριση της περιουσίας του.

                                           Περίπατοι στη φύση:  Ορεινά μονοπάτια *

Το Τ.Ε.Ι Μεσολογγίου, πιστεύοντας στην ήπια και με σεβασμό στην παράδοση, τουριστική ανάπτυξη και ανάδειξη της φυσικής μας κληρονομιάς, επιχείρησε την αξιοποίηση τεσσάρων μονοπατιών – παλιών αρτηριών που συνέδεαν τα χωριά και τους διάσπαρτους μικρούς οικισμούς μεταξύ τους. Η χρονική περίοδος της αρχικής κατασκευής τους χάνεται μέσα στους προ Χριστού αιώνες.
Στα μονοπάτια δόθηκαν ονόματα αρχαίων προγόνων μας που αποδεδειγμένα έζησαν και έδρασαν στην αρχαία Αιτωλία. Η περιοχή της ορεινής Ναυπάκτιας (Αρχαία Αποδοτία) είναι διάσπαρτη από ευρήματα της προϊστορικής και ελληνιστικής περιόδου που υποδηλώνουν την ύπαρξη αρχαίων οικισμών.
Συγκεκριμένα, εκτός της Άνω Χώρας, έχουν βρεθεί αρχαία στα χωριά Ελατού, Αμπελακιώτισσα, Κρυονέρια, Τερψιθέα, Χόμορη, Ελευθέριανη και Κυδωνιά δηλαδή σχεδόν σε όλα. Επίσης πρέπει να αναφερθεί ότι ουσιαστικά ανασκαφές δεν έχουν γίνει και τα περισσότερα ευρήματα είναι είτε επιφανειακά ή ήλθαν στο φως από διανοίξεις δρόμων και τυχαίες εκσκαφές.
Μέσα από ένα δίκτυο μονοπατιών, οι οικισμοί αυτοί επικοινωνούσαν αφ’ ενός μεταξύ τους και με τις πόλεις που βρίσκονται κυρίως στα παράλια και αφ’ ετέρου με το Θέρμο που ήταν το θρησκευτικό και διοικητικό κέντρο αποφάσεων της Αιτωλικής Συμπολιτείας.
Μολονότι δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε την ακριβή ηλικία των συγκεκριμένων μονοπατιών είναι βέβαιο, όπως υποδηλώνουν τα ευρήματα, ότι η περιοχή κατοικείται τουλάχιστον από το 2500 π.χ. και ότι η μορφολογία του εδάφους δεν έχει διαφοροποιηθεί σε βαθμό τέτοιο που να οδηγεί στην εκ νέου χάραξη των μονοπατιών, τα οποία κατά κανόνα ακολουθούν την συντομότερη εφικτή διαδρομή μεταξύ δύο σημείων.
Επίσης, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι όπως προκύπτει από την βιβλιογραφία έχουν επισημανθεί περίπου οι διαδρομές που έκαναν οι αρχαίοι διασχίζοντας οριζόντια ή κάθετα την περιοχή της Αιτωλίας. Ο βασικός δρόμος που ένωνε τις πρωτεύουσες (Πλευρώνα, Καλυδώνα) ξεκινούσε από το σημερινό Ευηνοχώρι, ακολουθούσε την δεξιά όχθη του Ευήνου και περίπου στο ύψος του Πόρου πέρναγε απέναντι και έφθανε στο Στράνωμα. Από κει, μέσω των στενών του Αχλαδόκαστρου, στη συμβολή των ποταμών Ευήνου και Κότσαλου, ανέβαινε προς Περίστα, Αγιο Δημήτριο ή Αράχωβα με διακλαδώσεις προς τα γειτονικά χωριά.

Τα μονοπάτια που διανοίχθηκαν είναι :
Ηρακλή, (Άνω Χώρα – Αμπελακιώτισσα, 3 ώρες)
Αταλάντης, (Άνω Χώρα – Κρυομέρια, 4 ώρες και 15 λεπτά)
Δηιάνειρας, (Άνω Χώρα – Πόδος, 3 ώρες)
Οινέα, (Άνω Χώρα – Κάτω Χώρα, 1 ώρα και 45 λεπτά)

Όλα τα μονοπάτια ξεκινούν από τον κεντρικό δρόμο του χωριού.

(Περπατώντας προς το γήπεδο θα συναντήστε τρεις πινακίδες με χάρτη, αναλυτική περιγραφή και χρόνους διαδρομών σε αργό περπάτημα).

1. Το μονοπάτι της Αταλάντης (διαδρομή ΑΝΩ ΧΩΡΑ - ΚΡΥΟΝΕΡΙΑ)

Περπατήστε μια πανέμορφη διαδρομή μέσα από το παλιό και ξεχασμένο μονοπάτι που ένωνε τα Κρυονέρια με την Άνω και Κάτω Χώρα. Βαδίστε στα χνάρια των προγόνων μας και ταυτόχρονα θαυμάστε την μοναδική θέα που θα συναντήσετε. Το μονοπάτι είναι σηματοδοτημένο με γκρι και μπλε σήματα.
Η διαδρομή για τα Κρυονέρια ή την Κάτω Χώρα ξεκινάει ακριβώς πίσω από την πινακίδα με τον χάρτη, δίπλα στα μπακάλικα των αδερφών Χαραλάμπου και Μήτσου Καπορδέλη. Τα μαγαζιά αυτά πρωτοάνοιξαν στα τέλη του 1800 και κάποτε υπήρξαν κέντρο τροφοδοσίας όχι μόνο της Άνω Χώρας, αλλά και όλων των γύρω χωριών.
Θα κατηφορίσετε μέσα από το χωριό μέχρι το σημείο Α όπου υπάρχει ένα ξύλινο γεφυράκι (συνολικός χρόνος 40 λεπτά). Στο κάτω μέρος του χωριού το μονοπάτι έχει πρόσφατα ασφαλτοστρωθεί και καταλήγει στον δρόμο που οδηγεί στην Κάτω Χώρα. Στα δεξιά του δρόμου υπάρχουν σημάδια για να κατέβετε περίπου ευθεία, να γλυτώσετε τις κορδέλες και να περπατήσετε μέσα στο δάσος. Σε περίπου 50 βήματα από το γεφυράκι το μονοπάτι διακλαδώνεται, εάν στρίψετε δεξιά και ακολουθήσετε τα μπλε σημάδια θα καταλήξετε στην Εκκλησία της Κάτω Χώρας. Για τα Κρυονέρια θα ακολουθήσετε τα γκρι σημάδια σε δυτική κατεύθυνση. Θα περπατήσετε μια πανέμορφη διαδρομή λίγο ψηλότερα από το ποταμάκι που κατεβαίνει στα αριστερά σας μέχρι το σημείο Β. Εκεί υπάρχει ένα ξέφωτο και μπορείτε να θαυμάσετε την εξαίρετη θέα. Φαίνεται η Άνω Χώρα και όλο το φαράγγι του Κάκκαβου μέχρι την Αμπελακιώτισσα.
Η περιοχή γύρω από το ξέφωτο λέγεται ¨Τείχι¨ και έχουν βρεθεί αρχαία ευρήματα. Μάλλον υπήρχε κάποιο αρχαίο οχυρό λόγω της στρατηγικής θέσης του σημείου. Διακρίνονται και σήμερα ορισμένοι ογκόλιθοι λαξεμένοι και τοποθετημένοι έτσι ωσάν αποτελούσαν την βάση κάποιου αρχαίου τείχους. (Χρόνος από το ξύλινο γεφύρι: 1 ώρα). Θα συνεχίσετε στην ίδια κατεύθυνση και αφού περάσετε το εκκλησάκι της Αγίας Άννης θα καταλήξετε σε έναν εγκαταλελειμμένο οικισμό (Μαγγάνες). Μετά τα σπίτια θα συνεχίσετε ελαφρώς κατηφορικά προς το ποτάμι και αφού περάσετε δυο λίγο επικίνδυνες σάρες θα το διαβείτε, (ξέφωτο – ποτάμι: 30 λεπτά) και θα αρχίσετε να ανηφορίζετε προς τον Άγιο Δημήτριο. (Από το ποτάμι μέχρι τον Άγιο Δημήτριο ανηφόρα για 45 λεπτά σημείο Γ). Στον Άγιο Δημήτριο θα δείτε τα ερείπια μιας βυζαντινής εκκλησίας και ένα παλιό εκκλησάκι που στέκεται όρθιο αλλά έχει σκαφτεί από ζώα και αρχαιοκάπηλους. Δίπλα υπάρχει η νεώτερη εκκλησία. Εδώ έχουν βρεθεί και διάφορα αρχαία ευρήματα μεταξύ των οποίων και μια επιγραφή. Στον Άγιο Δημήτριο, μόλις βγείτε στον δρόμο, θα στρίψετε δεξιά και θα το βρείτε στα αριστερά σας, 100 βήματα πιο κάτω.
Από εκεί, θα ανηφορίσετε και, πηγαίνοντας λίγο πιο κάτω από την κορυφογραμμή, θα συναντήστε ένα μικρό διάσελο και θα περάσετε από την άλλη πλευρά του βουνού. Εκεί βρίσκεται το εικονοστάσι του Αγίου Αθανασίου, και, αν περπατήσετε λίγο προς την κορυφή, θα βρείτε τα ερείπια της εκκλησίας (Άγιος Δημήτριος – εικονοστάσι: 1 ώρα). Από εδώ η διαδρομή συνεχίζει κατηφορικά και σε 15 περίπου λεπτά θα συναντήστε τον δρόμο που πηγαίνει προς τα Κρυονέρια. (Συνολική διαδρομή 4 ώρες και 15 λεπτά αργό περπάτημα).

Η ιστορία τους

Ο Οινέας βασιλιάς της Πλευρώνας, είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την ιστορία της Αιτωλίας και από τους πιο συχνά αναφερόμενους από τους αρχαίους συγγραφείς, απογόνους του Αιτωλού. Έχει συνδέσει το όνομά του με την ανακάλυψη της Αμπέλου, το κυνήγι του Καλυδωνίου κάπρου και πολλούς άλλους μύθους.
Τα πιο γνωστά παιδιά του Οινέα ήταν ο Μελέαγρος (έλαβε μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία), ο Τυδέας (ένας από τους 7 επί Θήβας) και η Δηιάνειρα. Η Δηιάνειρα παντρεύτηκε τον Ηρακλή και απέκτησε τον Υλο. Ο Ηρακλής με την Δηιάνειρα και τον γιό τους όταν έφυγαν από την Καλυδώνα που ζούσαν και ακολουθώντας περίπου το μονοπάτι που προαναφέραμε ανέβηκαν τον Εύηνο από τη δεξιά όχθη, πέρασαν σε κάποιο σημείο απέναντι (όπως αναφέρει ο γνωστός μύθος με τον Κένταυρο Νέσσο) και κατευθύνθηκαν μέσω ορεινής Ναυπακτίας προς Τίρυνθα. Για να καταλήξει αργότερα ο Ηρακλής στην αποθέωσή του στο όρος Οίτη βορειοανατολικά της Άνω Χώρας.
Η Ατάλαντη ήταν μια νεαρά παρθένα που διακρίθηκε στο κυνήγι του Καλυδωνίου κάπρου και έγινε η αιτία να πεθάνει ο Μελέαγρος.

* Σημείωση:
Οι πηγές αυτές προέρχονται από σχετική μελέτη του κ. Λεωνίδα Πούντζα, καθηγητή του Τ.Ε.Ι. Μεσολογγίου

http://www.anohora.gr/

            

Που βρίσκονται τα Κράβαρα ; (Κατέβηκε απ' τα Κράβαρα)

Τα Κράβαρα - κι όχι «Γκράβαρα», όπως λανθασμένα έχει επικρατήσει να προφέρεται - είναι μια ορεινή περιοχή της επαρχίας Ναυπακτίας, στον Νομό Αιτωλοακαρνανίας που περιλαμβάνει περίπου 45 χωριά. Επί Ιωάννη Καποδίστρια αποτελούσε ιδιαίτερη διοικητική περιφέρεια αποτελούμενη από 10 χωριά, η οποία έπαψε να υφίσταται επί βασιλείας του Όθωνα.

Η φράση «κατέβηκε απ' τα Κράβαρα» έχει αρνητική σημασία και δηλώνει τον άνθρωπο χαμηλής κοινωνικής στάθμης, καθώς και τον άσχετο, αμόρφωτο, φτωχό, απολίτιστο κ.λπ. Το κακό όνομα οι Κραβαρίτες το απέκτησαν, σύμφωνα με την λαογραφία, κυρίως εξαιτίας της «τέχνης» της επαιτείας που εξασκούσαν, επισκεπτόμενοι διάφορα μέρη της Ελλάδος, ωθούμενοι από την φτώχεια που μάστιζε τον άγονο τόπο τους. Γνωστοί έγιναν οι Κραβαρίτες και σε άλλους τομείς, όπως ο κομπογιαννιτισμός και η μαγεία. Υπήρχαν βέβαια και οι Κραβαρίτες που προσπαθούσαν έντιμα και εργαζόμενοι ποικιλοτρόπως, να βγάλουν τα προς το ζην, αλλά επισκιάστηκαν απ' την κακή φήμη των έτερων Κραβαριτών.

Όσον αφορά την προέλευση της ονομασίας, υπάρχουν μερικές εκδοχές:

1. Βάσει γραπτών στοιχείων τουρκικών πηγών, το όνομα «Κράβαρα» δόθηκε σε αυτή την περιοχή, από τους τιμαριούχους, που ανήκαν στην ελίτ (εκλεκτή) χριστιανική οικογένεια Kravar και στους απογόνους της, όπως αποδεικνύεται από επίσημα Φορολογικά Κατάστιχα (Defteri) των Τρικάλων του 1454-55 και του 1466-67, σύμφωνα και με τις συνήθειες εκείνων των εποχών. Εξάλλου, σε χάρτη Άγγλου αυτοκρατορικού γεωγράφου (1827), η εν λόγω περιοχή ονομάζεται «Kravari», από το όνομα εξέχοντα φεουδαλικού ηγέτη της βυζαντινής περιόδου (324-1453), οι οικογένειες του οποίου ήταν ιδιοκτήτες μεγάλου τιμαρίου στην περιοχή, μετά την προσάρτησή της από τους Οθωμανούς.

2. Η λαϊκή παράδοση αναφέρει ότι οι κάτοικοι της ορεινής Ναυπακτίας κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας πολεμούσαν με ανδρεία και μένος εναντίον του εχθρού. Από την υπόδειξη και κραυγή των παλικαριών, «στη κάρα βαρείτε» (κάρα=κεφάλι, δηλαδή κατακέφαλα), ώστε το χτύπημα να είναι εξοντωτικό, προήλθε η προσωνυμία Κράβαρα και Κραβαρίτες, κόβοντας το «α».

3. Ο Γ. Βλαχογιάννης γράφει πως η λέξη «Κράβαρα» προέρχεται από το όνομα του ηπειρωτικού χωριού Καράμπαρα.

4. Ο καθηγητής Φουρίκης, που ασχολήθηκε με τη γλώσσα των αλβανοφώνων της Αττικής, υποστηρίζει πως η λέξη «Κράβαρα» προέρχεται από την λατινοαλβανική λέξη «Cravel», που σημαίνει φαράγγι, μέρος με πέτρες, βράχος.

5. Σύμφωνα με τον Γ. Κωτσόπουλο, η λέξη «κράβαρα» είναι σλαβική και σημαίνει γελαδότοπος, βοϊδολίβαδο. Και η λέξη κραβαρίτης σημαίνει βουκόλος, γελαδάρης.

Διαβάστε περισσότερα: Που βρίσκονται τα Κράβαρα; (Κατέβηκε απ' τα Κράβαρα) | Πάρε-Δώσε http://www.pare-dose.net/3621#ixzz2l8Swujm4

 

Όπως πάει θα ξεμείνουμε από τσάι του βουνού και ρίγανη !!!

Έκκληση απευθύνει ο Δ/ντής Δασών Αιτωλοακαρνανίας Νικήτας Μάζης να γίνεται με κατάλληλα κοπτικά εργαλεία και να αποφεύγεται πάση θυσία ή εκρίζωση των φυτών των ειδών του γένους Sideritis L. (τσάι βουνού) και του είδους Origanum vulgure (ρίγανη). Ο διευθυντής δασών αναφέρει πως «επειδή είναι πλέον ορατός ο κίνδυνος εξαφάνισης των ειδών του γένους Sideritis L. (τσάι βουνού) και του είδους Origanum vulgure (ρίγανη) , λόγω αυξημένης εμπορευματοποίησης και κινδύνου ανεξέλεγκτης συλλογής, θα πρέπει να ευαισθητοποιηθούμε σχετικώς δείχνοντας προσοχή τόσο στον τρόπο συλλογής όσο και στην εποχή συλλογής». Αναλυτικά η ανακοίνωση: 

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΑΣΩΝ ΑΙΤΩΛ/ΝΙΑΣ

Επειδή είναι πλέον ορατός ο κίνδυνος εξαφάνισης των ειδών του γένους Sideritis L. (τσάι βουνού) και του είδους Origanum vulgure (ρίγανη) , λόγω αυξημένης εμπορευματοποίησης και κινδύνου ανεξέλεγκτης συλλογής, θα πρέπει να ευαισθητοποιηθούμε σχετικώς δείχνοντας προσοχή τόσο στον τρόπο συλλογής όσο και στην εποχή συλλογής. Αυτό άλλωστε υπαγορεύεται από την βασική αρχή της αειφορικής διαχείρισης των φυσικών πόρων.

Έχει αναφερθεί ότι πολλοί αλλοδαποί- και όχι μόνο- συλλέγουν τεράστιες ποσότητες, οι οποίοι στη βιασύνη τους για να αποφύγουν τις νόμιμες συνέπειες, ξεριζώνουν τα φυτά ή τα συλλέγουν πριν την ανθοφορία με άμεση συνέπεια να καταστρέφονται οι πληθυσμοί των ειδών.

Στα πλαίσια της ορθολογικής διαχείρισης για μεν το τσάι η συλλογή θα πρέπει να γίνεται όταν η ταξιανθία βρίσκεται σε πλήρη άνθηση, κόβοντας 5-6 εκατοστά βλαστού από μέσα Ιουλίου έως μέσα Σεπτεμβρίου, για δε τη ρίγανη 8-10 εκατοστά πάνω από το έδαφος, από αρχές Αυγούστου έως τέλη Σεπτεμβρίου.

Η συλλογή θα πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τις ΔΑΔ των Δασαρχείων με κατάλληλα κοπτικά εργαλεία και να αποφεύγεται πάση θυσία ή εκρίζωση των φυτών. Η ποσότητα που θα συλλέγεται θα πρέπει να περιορίζεται στην κάλυψη ατομικών αναγκών και μόνο, δεδομένου ότι για εμπορία των φαρμακευτικών και αρωματικών φυτών απαιτείται άδεια. 

Ο Δ/ντής Δασών Αιτ/νίας

Μάζης Δ. Νικήτας MSc

Δασολόγος-Περιβαλλοντολόγος

ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΓΙΑ ΠΕΖΟΠΟΡΙΑ: ΚΟΡΥΦΗ ΤΣΕΚΟΥΡΑ (1724μ)

Όρη Ναυπακτίας: Κρυονέρια (1169μ) – Τσεκούρα (1724μ)
(Περιγραφή διαδρομής & σκαρίφημα από το Ηellas path του Θεσσαλονικιού ορειβάτη Αρη Μαλασιώτη )

Κατηγορία: Πεζοπορία
Μήκος διαδρομής: 4 χλμ
Χρόνος: 1 ώρα 30 λεπτά
Υψομ. διαφορά ανάβασης: 560μ
Βλάστηση: Δάσος με έλατα.
Πόσιμο νερό στη διαδρομή: Ναι (Πιθανόν όχι όλο τον χρόνο)
Κατάσταση εδάφους: Μονοπάτι.
Δυσκολία διαδρομής: Α
Σήμανση: Ναι

Φθάνουμε στα Κρυονέρια και συνεχίζουμε σε χωματόδρομο για Περδικόβρυση.

Μετά από 1500μ συναντάμε μεγάλη πέτρινη βρύση (1).

Συνεχίζουμε στον δρόμο και μετά από 400μ βρίσκουμε αριστερά από τον δρόμο το μονοπάτι (2).
Ανηφορίζει ελαφρά ανάμεσα από παλιές πεζούλες και είναι λίγο κλεισμένο από μικρά έλατα άλλα χωρίς ιδιαίτερο πρόβλημα.
Συναντάμε παλιό πέτρινο αλώνι (3) και μετά από λίγο βγαίνουμε σε ξέφωτο. Χρειάζεται προσοχή ιδιαίτερα στον γυρισμό επειδή εδώ το μονοπάτι είναι δυσδιάκριτο και μπερδεύονται και άλλα μονοπάτια.

Στην συνέχεια ανηφορίζουμε λίγο πιο απότομα και το μονοπάτι στρέφεται ΝΔ μπαίνοντας τελικά σε ελατόδασος. Κινείται τώρα ελαφρά ανηφορικά και είναι στενό άλλα καθαρό καταλήγοντας σε ξέφωτο όπου υπάρχει πηγή (4). (30 λεπτά)
Από εδώ περνάμε ένα μικρό ρεματάκι και συνεχίζουμε σε μισοσβισμένο γιδόστρατο. Περνάμε αρχικά κάποιες πεζούλες και στην συνέχεια αρχίζουμε να τραβερσάρουμε απότομες πλαγιές ανηφορίζοντας σχετικά απότομα . Ελάχιστα διακρίνεται εδώ το μονοπάτι άλλα η σήμανση είναι καλή και δεν χάνεται.

Τελικά ανηφορίζει απότομα και βγαίνει σε ράχη (5).
Στην επιστροφή χρειάζεται προσοχή να βρούμε το σημείο που αφήνουμε την ράχη επειδή τα σημάδια δεν φαίνονται καλά. Εδώ στρεφόμαστε ΝΔ ακολουθώντας αρχικά την ράχη και αργότερα βαδίζοντας δεξιότερα αυτής χωρίς μονοπάτι σε γυμνές πλαγιές.

Στόχος μας είναι ένα διασελάκι πάνω στην κορυφογραμμή που φαίνεται μπροστά μας. Τελικά φθάνουμε στο διάσελο (6) και ανηφορίζουμε απότομα με ΒΔ κατεύθυνση την απόκρημνη και βραχώδη κορυφογραμμή φθάνοντας στην κορυφή Τσεκούρα (7).

Από εδώ υπάρχει άπλετη θέα όλης της Ορεινής Ναυπακτίας και της Νότιας Ρούμελης (Βαρδούσια, Οξιά). (1 ώρα)

Το εν λόγω μονοπάτι έχει καθαριστεί και σημανθεί από τον Γιάννη Καρανικόλα και τη Σούλα Σατλάνη, με μεγάλη προσωπική εργασία και κόπο, εντελώς εθελοντικά.

Χάρτης Περιοχής

Προβολή μεγαλύτερου χάρτη

Ο (πρώην) Δήμος Αποδοτίας.

Ο Δήμος Αποδοτίας πήρε το όνομά του από τον αρχαίο λαό των Αποδοτών οι οποίοι κατοικούσαν την Δυτική και Ανατολική πλαγιά της νοτιοδυτικής συνέχειας του όρους Κόρακος, την κοιλάδα του Μόρνου πλησίον των Οζωλών, Λοκρών. Πόλεις αναφέρονται η Ποτιδάνεια, το Κροκύλειον, το Τείχιον, η Απολλωνία και η πρωτεύουσα Αιγίτιον του οποίου η θέση δεν εξακριβώθηκε.“Το Αιγίτιον απείχε της θαλάσσης 80 σταδίους περί τις τρεις ώρες μάλιστα εφ’ υψηλών χωρίων υπέρ της πόλεις έκειντο λόφοι (Θουκ. Γ.97)”.Άλλοι μεν διατυπώνουν ότι βρίσκονταν όπου η θέση Παληοχώρι της Τερψιθέας άλλοι δε κοντά στο χωριό Λιμνίτσα κοντά στην δεξιά όχθη του χειμάρρου Τερψιθέας. Η πρώτη και η μοναδική φορά που αναφέρεται το Αιγίτιο από ιστορική πηγή είναι στο κεφάλαιο 97 της “Θουκιδίδου Συγγραφής” (Ιστορικό βιβλίο Γ). Σ’ αυτό το κεφάλαιο ο Ιστορικός του Πελοποννησιακού πολέμου περιγράφει της εκστρατεία των Αθηναίων με επικεφαλής το στρατηγό Δημοσθένη εναντίον των Αιτωλών.Το έτος 426 π.Χ. το Δημοσθένη ακολούθησαν εκτός από τους Μεσσηνίους, οι Κεφαλλήνες και οι Ζακύνθιοι, που μαζί με τους 300 Αθηναίους ναύτες έφτασαν από τη θάλασσα στον Οινεώνα της Λοκρίδας. Εκεί ενώθηκαν με τον αθηναϊκό στρατό και οι Οζόλες Λοκροί, που ήταν γείτονες των Αιτωλών και γνώριζαν πολύ καλά την περιοχή. Ενόμιζε ότι δε θα ήταν δύσκολο να υποτάξει το Αιγίτιο προτού να λάβει βοήθεια. Είχε σκοπό πρώτα να επιτεθεί κατά των Αποδοτών έπειτα κατά των Οφιονών και τέλος κατά των Ευρυτάνων. Ο ενιαίος Αθηναϊκός και συμμαχικός στρατός κατασκήνωσε στο ιερό του Νεμείου Διός όπου κατά την παράδοση είχε δολοφονηθεί ο ποιητής Ησίοδος. Από εκεί ξεκίνησαν και προχωρώντας Βόρεια προς το εσωτερικό της Αιτωλίας κατέβαλαν την πρώτη ημέρα των επιχειρήσεων τις Αιτωλικές πόλεις Ποτιδάνεια, Κροκύλειον και Τείχιον.Εν τω μεταξύ οι διάφορες Αιτωλικές φυλές μπροστά στον κοινό κίνδυνο που τις απειλούσε ενώθηκαν και προετοιμάζονταν πυρετωδώς για να αντιμετωπίσουν τον εχθρό. Οι Μεσσήνιοι όμως βλέποντας την αποφασιστικότητα του Δημοσθένη να προχωρήσει ακόμα βαθύτερα στα σπλάχνα της Αιτωλίας γιατί περίμενε βοήθεια από τους ψηλούς ακοντιστές των Λοκρών κατορθώνουν να τον πείσουν να βαδίσει χωρίς εκείνους για να κυριεύσει και τις άλλες αιτωλικές πόλεις. Έτσι ο Αθηναίος στρατηγός κατευθύνθηκε προς το Αιγίτιον, το οποίο και κατέλαβε αμέσως σχεδόν χωρίς μάχη. Οι Αιτωλοί όμως αφού εγκατέλειψαν την πόλη τους ανασύνταξαν τις δυνάμεις τους και συγκεντρώθηκαν στους γύρω λόφους. Κατόπιν επιτέθηκαν με τους ακοντιστές τους κατά των Αθηναίων και των συμμάχων τους. Αυτή η αποφασιστική ενέργεια αιφνιδίασε τους Αθηναίους οι οποίοι και δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν τα ακόντια των Αιτωλών, αφότου μάλιστα σκοτώθηκε ο αρχηγός του σώματος των τοξοτών, που ήταν άλλωστε και οι μόνοι ικανοί να πολεμήσουν τους ακοντιστές.Έτσι μετά το θάνατο του τοξάρχου Χόρμωνος του Μεσσηνίου η άμυνα των Αθηναίων αποδυναμώθηκε και οι στρατιώτες τους διασκορπίστηκαν και παγιδευμένοι σε χαράδρες και ορεινούς δύσβατους δρόμους καταστράφηκαν. Ανάμεσα στους νεκρούς ήταν και ο συστρατηγός Πραιλής.Όσοι διέφυγαν το θάνατο στη φοβερή αυτή αναμέτρηση κατέφυγαν στη Ναύπακτο και από εκεί πλεύσανε για την Αθήνα εκτός του Δημοσθένη που παρέμεινε στη Ναύπακτο επειδή φοβόταν την οργή της πολιτείας για την έκβαση της άτυχης εκστρατείας. Υποθέτουμε πως το Αιγίτιο ήταν η πρωτεύουσα της φυλής των Ποδοτών που κατοικούσαν γύρω από τον ποταμό Μόρνο.

Η Αποδοτία κατέχει το Ανατολικό μέρος της Ναυπακτίας ορίζεται προς Ανατολικά και Νότια της Δωρίδος από της οποίας χωρίζεται δια του ποταμού Μόρνου. Δυτικά της Πυλλήνης και Προσχίου και βόρεια της Κλεπαϊδος και Οφιονείας το έδαφος είναι ανώμαλο εν μέρει γόνιμο και σχεδόν όλο ελατόφυτο.Πρωτεύουσα είναι η Άνω Χώρα (Μεγάλη Λομποτινά) η οποία είναι κτισμένη στην μεσαία ΒΑ πλαγιά της κορυφής Συρτά της Παπαδιάς εν μέσω βουνών και επί εδάφους λίγο επικλινούς και χωματώδους και σε υψόμετρο 955 μέτρων.Πάνω και γύρω από το χωριό εκτείνεται δάσος από καστανιές, έλατα και κέδρους. Από την κορυφογραμμή του βουνού το θέαμα είναι λαμπρό. Φαίνεται ο Κορινθιακός Κόλπος και η βόρεια πλευρά της Πελοποννήσου μέχρι την Ακροκόρινθο.

Οι κάτοικοι πριν ιδρύσουν την Λομποτινά κατοικούσαν στη θέση “Παληοχώρα ή Γεροντοκαρυά ή Τείχη” όπου ως φαίνεται εκ της θέσεως ήταν το αρχαίο Τοιχίο το οποίο είχε κυριεύσει ο Δημοσθένης. Η θέση αυτή είναι 45 λεπτά ΒΑ της Λομποτινάς όπου και μυθολογείτε ότι κατοίκησαν πρόσφυγες από την Κωνσταντινούπολη μετά την κατάληψη της πόλης από τους Τούρκους.Μετά την αύξηση των οικογενειών οι κάτοικοι μετοίκησαν περί 1550-1600 και αποτέλεσαν την ήδη Λομποτινά. Πρώτες οικογένειες οι εξής: Καναβού, Σωτηραίων, Τριάντη, Παπαχρήστου, Καρρά, Καλλιαμβάκου, Ζωητάκη, Ρέππα, Πατούχα, Πετσίνη, Σακελλάρη, Παπαγεώργη, Καπορδέλη και Χατζοπούλου.

 

Το γεφύρι στα Στενά

Το γεφύρι στα Στενά έφερε σε επικοινωνία τους κα­τοίκους της Κλεπάς και της περιοχής της με τα απέναντι νοτιόχωρα, τα Κρυονέρια, την Ελατόβρυση, κ.ά.

Θεωρείται το στενό αυτό του Ευήνου πύλη από την Ευρυτανία στην Αιτωλία: Από εδώ εισέβαλε το φθινόπωρο του 1823 ο Μουσταή Πασάς της Σκόδρας, αφού είχε συγκρουστεί στο Κεφαλόβρυσο Καρπενησίου με τον Μάρκο Μπότσα­ρη με τα γνωστά αποτελέσματα.

Εδώ από πάνω στα απρόσιτα βράχια της «Αποκλείστρας» της Κλεπάς είχε καταφύγει τότε κόσμος και γλίτωσε. Ακόμα σήμερα καταφεύγουν εκεί πάμπολλα αρπακτικά, γεράκια, αετοί, δείγμα υγείας του τοπικού οικοσυστήματος.

Πρόκειται για γέφυρα με χαμηλωμένο τόξο. Το άνοιγμα της είναι 10,42 μ, το βέλος του τόξου 3,56 ± 0,01 μ., ενώ το εσωράχιο βρί­σκεται περίπου 12,60 μ. πάνω από την κοίτη. Το κατάστρωμα καταστρώ­θηκε οριζόντιο. Το κατασκευαστικό του πλάτος μετρήθηκε 3,04 μ. περιο­ρίζεται δε από δύο υποδειγματικά λαξευμένα λίθινα στηθαία, συχνά ολόλιθα πλάτους 0,32 ή 0,34 μ. και ύψους 0,53μ. έως 0,64 μ. Στη βάση των στηθαίων προβάλλει κατά 0,18 μ. πέτρινος κοσμίτης πάχους (ύψους) 0,23 μ. και το μέτωπο του τόξου προβάλλει ελαφρά λίγα εκατοστά: Απο­τελείται από μεγάλους θολίτες μήκους 0,70 μ. με περιτένεια γύρω και κύ­φωση ενδιάμεσα.

Για μεγένθυνση κλικ πάνω στη φώτο।