Η Ιστορία των Κρυονερίων
Κρυονέρια, ορεινό χωριό που βρίσκεται στα 1.170 μ. της βορειοδυτικής πλαγιάς του Φτερόπυργου συνέχεια του όρους Τσεκούρα. Έχει έκταση 23.669 στρέμματα. Συνορεύει βόρεια με την Κλεπά, νότια με την Άνω Χώρα και Κάτω Χώρα, ανατολικά με Ελατόβρυση και δυτικά με Περδικόβρυση και Αμπελακιώτισσα. Τα Κρυονέρια βρίσκονται ανάμεσα σε δυο χειμάρρους. Στα δυτικά είναι ο Κρυονερίτικος Κάκαβος, που πηγάζει από τις πλαγιές του Τσεκούρα και αφού δεχθεί ένα πλέγμα μικροχειμάρρων χύνεται στον Εύηνο κοντά στην Περδικόβρυση. Βορειοανατολικά βρίσκεται το Καστελόρεμα, που σχηματίζεται από ένα πλέγμα χειμάρρων που ξεκινούν από τις πλαγιές του Φτερόπυργου και αφού ενωθούν στο Καστέλι χύνονται στον Εύηνο.
 
Το χωριό Κρυονέρια της Ορεινής Ναυπακτίας πέρα από την φυσική ομορφιά έχει μακρόχρονη και πλούσια ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά. Τα Κρυονέρια σύμφωνα με μαρτυρίες και ευρήματα δείχνουν ότι η κατοίκησή του είναι συνεχής και αδιάκοπη για περισσότερο από 600 χρόνια.

Το χωριό το συναντάμε με τις εξής ονομασίες, Κοτλίστα, Κομπαλίστα, Κοτιλίτζα, Κουτουλίτζιο, Κουτιλίστα, Κουτουλίστια, Κουκουλίστα, Κρυονέρια. Φαίνεται όμως ότι αρχικά λεγόταν Κοτ(ι)λίστα – Κοτιλίτζα. Ο Θ. Παπαδογεωργόπουλος (Στα Καραούλια και στα Λημέρια της Βοϊτσάς) αναφέρει δύο ετυμολογικές εκδοχές. Κουτοί + ληστές (χαζοληστές) και Κότες + ληστές (ληστές ορνίθων). Κατά τον Χαρ. Χαραλαμπόπουλο  προέρχεται, μάλλον, από Κούτελος – Κουτλίτσας, που παράγεται από το κουτουλώ (κτυπώ με το κεφάλι) ή το κούτουλο-κούτελο-κότυλο κούτλας (μαγειρικό σκεύος) πβ το ηπειρ. Προσηγ. Γκουτουλιά, η =κατωφέρεια. Τούτο προσιδιάζει με τη θέση του χωριού, που είναι σε απότομη πλαγιά (γκούντλος = κατρακύλα).

Σε αναλυτικό Οθωμανικό Φορολογικό Κατάστιχο ΜΜ10 (1454-1455), το οποίο φυλάσσεται στα Πρωθυπουργικά Οθωμανικά Αρχεία της Κωνσταντινούπολης και αριθμεί 466 σελίδες διαστάσεων  11Χ29, γίνεται εκτενής αναφορά στα οικονομικά και δημογραφικά  δεδομένα των Κραβάρων. Ο Καζάς των Κραβάρων είχε 63 χωριά με 2.227 οικογένειες. Στο κατάστιχο αναγράφεται ότι ένα από τα χωριά των Κραβάρων ήταν και τα Κρυονέρια όπου αναφέρονται ως Kotliste (Κοτλίστε) και βρίσκονται σε αυτό, 13 ‘hane’/‘σπίτια’, 2 mücerred’ (δηλαδή άγαμους ενήλικους άνδρες)  και 1 bive (χήρα). Με την ίδια ονομασία αναφέρονται και στα κατάστιχα του 1466 με 17 νοικοκυριά, 4 άγαμους και 2 χήρες. Ενώ στα κατάστιχα του 1550 αναφέρονται ως Kobalista (Κομπαλίστα) με 36 νοικοκυριά και 2 χήρες.

Στον κώδικα προσθέσεων του Μοναστηριού του Καταφυγίου Θέρμου που χρονολογείται περί το 1650 υπάρχει η καταχώρηση: «…χωρίον κουτλήςτα μηχαηλ, θεοδόρου, θεοδόρου…»

Στο βιβλίο του ο Φιλέλληνας Γάλλος γιατρός, διπλωμάτης και ιστορικός (Φραγκίσκος Πουκεβίλ) F.C.H.LPouqueville «Voyage de la Grece» γράφει ότι προεπαναστατικά (1801) το χωριό Kotilitza (Κοτιλίτζα)  είχε 40 οικογένειες.
 
Κείμενα και μαρτυρίες αποδεικνύουν ότι η περιοχή των Κρυονερίων κατοικείτο προγενέστερα των βυζαντινών χρόνων.
 
Το 1861 ο Γάλλος Αρχαιολόγος Bazin που επισκέφθηκε την περιοχή του μοναστηρίου Άγιος Δημήτριος μεταξύ άλλων γράφει «…οι μοναχοί βρίσκουν στα κτήματά τους φθαρμένα νομίσματα και άκομψα πήλινα αντικείμενα.
 
Ξέθαψαν μάλιστα και μια επιτύμβια στήλη πάνω στην οποία διαβάζουμε με έντονους χαρακτήρες το όνομα κάποιου Νικάνορα γιού του Πτολεμαίου. Μετά τον Νικάνορα ακολουθεί ο Γαλατείας. Ποία έννοια να δώσουμε σ΄αυτό το όνομα. Είναι μια επωνυμία Νικάνωρ ο Γαλάτης, που αντιστοιχεί σε κάποια εκστρατεία στη Μικρά Ασία ή σε κάποια κατορθώματα στο Γαλατικό πόλεμο. Ή μήπως ήταν κάποιος αδελφός του, του οποίου το όνομα γράφτηκε πάνω στη στήλη δίπλα σ΄αυτό του Νικάνορα; Αυτό δεν το γνωρίζουμε. Πολεμαίος, γνωστή μορφή Πτολεμαίος…..» 

 Ενσωματωμένη εικόνα


Ανάλογα γράφει και ο Άγγλος Αρχαιολόγος Woodhouse που επισκέφτηκε το 1897 το μοναστήρι.

Κατά την Επανάσταση σε διάφορα έγραφα συναντάμε πολλές αναφορές στα Κρυονέρια. Παραθέτω τρείς ενδεικτικές περιπτώσεις όπου φαίνεται ότι οι κάτοικοι των Κρυονερίων συμμετείχαν ενεργά στον αγώνα για την απελευθέρωση.
 

Ο Ηγούμενος Δαμιανός γεννήθηκε στο χωριό Κουτουλίστια το 1770 από πατέρα Κουτουλιστιάνο και μητέρα από την Κλεπά (1734). Παντρεύεται την κόρη του Κουτουλιστιάνου Γιάννη Ζυγούρη. Το 1805 ιδρύει το μοναστήρι του Αγ. Δημητρίου. Ο Δαμιανός συμμετέχει ενεργά στην Φιλική Εταιρεία και στις διάφορες μάχες του μεγάλου απελευθερωτικού αγώνα και πεθαίνει στην ηρωική «Έξοδος του Μεσολογγίου».

 

4/9/1823. «….Τα Βλαχοχώρια ορίζουν ως οπλαρχηγό των Κραβάρων τον Ανδρίτσο Σαφάκα. Από τα Κουτουλίστα υπογράφουν: Παπαντώνης από Κουτουλίστια στρεχτός, Παπαδογιώργος στρεχτός, Παναγιώτης Πελέκης στρεχτός, Γιάννος Σφύτζος(?) (μάλλον Σφυρής) στρεχτός….» (Δ. Λουκόπουλος : Ανδρίτσος Σαφάκας 1931 σελ. 60)
 
Εκλογικό πρακτικό 19/5/1829. 

Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει το εκλογικό πρακτικό για τις εκλογές όπου έγιναν στις 19 Μαΐου 1829 στον Ι. Ναό του Αγίου Γεωργίου. Πέραν των ονομάτων αρχηγών των οικογενειών πληροφορούμαστε ότι οι «Εγκάτοικοι» το 1829 είναι φαμελιές 58 και 7 χήρες, συνολικά 65 νοικοκυριά. Ο υποψήφιος Δ. Παπαδογιάννος ταυτίζεται με τον Δ. Γιαννόπουλο, ο Χ. Δανιάς με τον Χ. Παπαδόπουλο και άγνωστο με ποιόν Παναγιώτη ταυτίζεται ο Π. Χριστόπουλος.

Τα Κρυονέρια είναι από τα ωραιότερα χωριά της Ορεινής Ναυπακτίας, «μικρή Ελβετία» όπως αρέσκονται να το αποκαλούν οι κάτοικοί του. Ένας μικρός καταπράσινος παράδεισος που συνδυάζει την φύση με τον πολιτισμό, εντυπωσιάζοντας τον επισκέπτη με την ομορφιά, την γραφικότητα και πολυτέλειά του.
 
Το πλούσιο Λαογραφικό Μουσείο Κρυονερίων διαφυλάσσει και προβάλει την πολιτιστική κληρονομιά των Κρυονερίων. Η καινούργια πολυτελέστατη ξενοδοχειακή μονάδα omalia village προσφέρει πληθώρα ανέσεων και δραστηριοτήτων στους επισκέπτες,   
 
Το ελατοσκέπαστο χωριό Κρυονέρια είναι ο ιδανικός τόπος να περάσει κάποιος τις διακοπές του όποια εποχή του χρόνου και εάν επιλέξει.
 
 
ΣΗΜ.: Ολόκληρο το πρακτικό με τα ονόματα των υποψηφίων και των ψηφισάντων, απογραφές πληθυσμού από το 1454-2011, περισσότερες ιστορικές πληροφορίες και πλούσιο φωτογραφικό υλικό για τα Κρυονέρια μπορείτε να τα δείτε στο www.odamianos.blogspot.gr «e-ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΚΡΥΟΝΕΡΙΩΝ»
 
                                                                                               ΧΡΗΣΤΟΣ ΑΔΑΜΟΠΟΥΛΟΣ adamochrist@yahoo.gr

Δεν υπάρχουν σχόλια: